Soru: Bir kimse ticaretle uğraşıyor. Kazandığı para her ay artıyor. Mesela her ay 5000 Euro biriktiriyor. 14 ay sonra 70 000 Euro su oluyor. Bu kişi zekatını nasıl ödeyebilir. Her ay için ayrı ayrı mı zekat vermeli yoksa toplu olarak mi nasıl ödemeli?
Cevap: Ticaret ürünlerinde yıl içerisinde meydana gelen eksilmeler hesaba alınmazlar. Ancak bir yıl içerisinde meydana gelen artışlar ise o yıl sonunda zekat verilecek mala dahil edilerek zekat verilir. Bu cihetle bir sene önce nisap miktarına ulaşmış bir mala sahip olan tüccar, bir yıl sonrada aynı nisap miktarı mala sahip ise o zaman, zekatını (zekat verme zamanında) elinde bulunan malın, paranın ve alacaklarının tamamından 1/40 oranında (%2,5 oranında) zekat verir. Yıl içerisinde azalma oldu diye zekat vermezlik yapmaz. Hakeza bir yıl içerisinde meydana gelen artışlar için, bir yıl öncesinde neyim varsa ondan zekat veririm denilemez.
Sorunuza cevap olması açısından bir örnekle konumuzu izah etmeye çalışayım. Bir sene önce elimizde nisap miktarı mal bulunmakta idi. Yıl içerisinde ticaretimiz kar etti ve elimizde bulunan hem malımız, hem de paramız arttı. Bu haliyle Tüccar sene sonunda sahip olduğu mallarının değerini hesaplar, buna mevcut parasını ve alacaklarını ilâve eder. Eğer var ise, borçlarını çıkarır. Bulduğu toplam değerin 1/40'ını (% 2.5) zekât olarak verir.
Ticaret malları, sene içinde kendi cinsleri veya başka bir malla değiştirilirse veya ticaret malının üzerine fazla mal katılırsa "üzerinden bir yıllık sürenin geçmesi" şartı kesilmiş olmaz. Yıl sonunda elde bulunan toplam malın tamamı ve elde bulunan para toplanarak zekat verilir.
Ticaret malına konu olan her türlü malzemeden dolayı zekat vardır. Bu manada zekat vermede ürün ayrımı yapılmaz. Her çeşit giyim eşyası, gıda maddeleri, inşaat malzemeleri ticaret niyeti ile elde bulundurulursa o ticaret malıdır ve zekâta tâbidir.
Bir diğer husus ticaret mallarının hesabı maliyeti üzerinden yapılır. Satış üzerinden hesap yapılmaz. Maliyeti üzerinden yapılan hesaplamada nisap miktarı mala sahip olan zekat verir.
Ticaret mallarından kişi hangi işle meşgul oluyorsa o üründen zekat verebileceği gibi bu malın tutarı kadar para da zekat olarak verilebilir. Hatta fakirin ihtiyaçlarını karşılaması adına para vermek ve fakire kendi ihtiyaçlarını karşılama imkanı tanımak daha güzel olacaktır. Bununla beraber, her bir tüccar kardeşimiz kendi ürünlerinden zekat oranında malı ihtiyaç sahiplerine ulaştırabilirler.
Ahmet ÜNAL
Vaiz