Bu hafta toplumumuzda yanlış değerlendirilen ve imanın şartlarından olan “Hayır ve Şer Allah’tandır” ifadesini daha iyi anlamaya çalışacağız.
Sözlükte "iyilik, iyi, faydalı iş ve fayda" anlamlarına gelen hayır, Allah'ın emrettiği, sevdiği ve hoşnut olduğu davranışlar demektir. Sözlükte "kötülük, fenalık ve kötü iş" demek olan şer de Allah'ın hoşnut olmadığı, sevmediği, meşrû olmayan, işlenmesi durumunda kişinin ceza ve yergiye müstehak olacağı davranışlar demektir.
Âmentüde ifade edildiği üzere her müslüman kadere, hayır ve şerrin Allah'tan olduğuna inanır. Yani âlemlerin yaratıcısı olan Allah Teâlâ hayrı da şerri de irade eder ve yaratır. Çünkü âlemde her şey onun irade, takdir ve kudreti altındadır. Âlemde ondan başka gerçek mülk ve kudret sahibi, tasarruf yetkisi olan bir başka varlık yoktur. İnsan, hayrı da şerri de kendi iradesi ile kazanır. Allah'ın hayra rızâsı vardır, şerre ise yoktur. Hayrı seçen mükâfat, şerri seçen ceza görecektir. Şerrin Allah'tan olması, kulun fiilinin meydana gelmesi için Allah'ın tekvînî iradesinin ve yaratmasının devreye girmesi demektir. Yoksa Allah kulların kötü filleri yapmalarından hoşnut olmaz, şerri emretmez, şerre teşrîî (dinî) iradesi yoktur.
Ehl-i sünnet'e göre, Allah'ın şerri irade edip yaratması kötü ve çirkin değildir. Fakat kulun şer işlemesi, şerri kazanması, şerri tercih etmesi ve şerle nitelenmesi kötüdür ve çirkindir.
Canlı ölüden, iyi kötüden, hayır şerden ayırt edilebilsin diye, Allah eşyayı zıtlarıyla birlikte yaratmıştır. Ayrıca insana şer ve kötü şeylerden korunma yollarını göstermiş, şerden sakınma güç ve kudretini vermiştir. Dünyada şer olmasa hayrın mânası anlaşılamaz, bu dünyanın bir imtihan dünyası olmasındaki hikmet gerçekleşemezdi. Şer Allah'ın adalet ve hikmeti gereği veya kendisinden sonra gelecek bir hayra vasıta ve aracı olmak ya da daha kötü ve zor bir şerri defetmek için yaratılmıştır.
Allah'ın kudreti ile meydana gelen her işte ya kendimiz, ya başkaları, ya da toplum için birtakım faydalar bulunabilir. Bir şeyin şer olması bize göredir. Bir âyette bu husus şöyle açıklanmaktadır: "Umulur ki, hoşlanmadığınız bir şey sizin için hayırdır. Ve yine umulur ki, sevdiğiniz bir şey de sizin için şerdir. Siz bilmezsiniz, Allah bilir" (el-Bakara 2/216). Bir şeyin şer sayılmasının gerçeğe ve sonuca uymayışına şöyle bir örnek verilebilir: Hz. Peygamber'in yurdundan ayrılmaya zorlanıp Mekke'den Medine'ye hicret etmesi ilk bakışta birçok kimseye şer olarak gözükmüş ise de, bu olay bir süre sonra Mekke fethi gibi iyi bir sonuca ortam hazırlamış ve nice hayırlı gelişmelere vesile olmuştur.
Özellikle günümüzde birçok insan, yapmış olduğu iyiliklere bir sebep aramazken kötü bir iş yaptığı zaman hemen o eylemin kendisi tarafından değil de başka bir güç tarafından kendisine yaptırıldığına dair bir sebepler aramaya başlar. Kendisinin hiç suçu yokmuş gibi, İnsana kötülük yaptıran ya Şeytandır ya da Kaderi’dir diye inanılmaktadır. Oysaki durum böyle değildir. Bir insan kötü bir iş yapmaya isteği yoksa onu o kötü eylemi yaptırmaya ne şeytanın gücü yeter, nede Allah kulunu böyle bir işin içine sokar. Çünkü Allah merhamet sahibidir, hikmet sahibidir. Bu husustaki genel yanlışlarımızı düzeltmemiz gerekir. Yukarıda yaptığımız genel açıklamalardan sonra sonuç olarak şunu ifade edebiliriz; “Hayır ve Şer Allah’tandır” ifadesinin açılımı şudur. Hayır fiilleri ve şer yani kötü fiilleri yaratan Allah’tır. Zaten bütün yaratılma işlemleri Allah tarafından gerçekleştirilir. Yoksa insanları kötü işleri yapmaya zorlayan Allah değildir. Allah kullarının hayır işleri yapmasını ister ama şer fiillerin yapılmasını istemez ve buna da rızası yoktur. Kul kendisi kötü bir iş yapmak ister ve bunda da ısrarcı olursa Allah’ta o fiili yaratır.
Bu haftaki yazımıza dua ile son verelim. ‘Ya rabbi! Bize Hayır işler yaptır, şer işleri yapmayı ise nasip etme. Ya Rabbi! Bizi Senin Rızana uygun işleri yaptır. Dünya da ve ahirette mutsuz olacağımız ve Senin sevmediğin kötü işleri yapmayı nasip etme. Amin”
