İslam Dini’nin temel aldığı esas, mana ve muhteviyattır. Nitekim “Ameller niyetlere göredir” Hadis-i Şerifi bu hususun en güzel göstergesidir. Dinimizde şekli tam olmakla beraber mana ve muhteviyatı noksan olan şeylerin makbuliyeti söz konusu değildir. Mesela, namaz kılmak isteyen bir şahıs, abdestini alıp, namazın farz. vacip ve sünnetlerini tam yapsa, ancak niyeti Allah’a ibadet etmek değil de insanlara gösteriş içinse namazından alacağı hiçbir sevap yoktur. Durum bütün ibadetler için geçerlidir. Çünkü ibadetlerin özünde önemli olan niyet yani manadır.
Sakal bırakmak yada bırakmamayı da yukarıda yapmış olduğumuz izahatlar bağlamında düşünmek gerekir. Müminler arasında Sünnete uyanlar veya uymayanlar diye ayrıma gitmek, konuyu haramı işleyenler veya işlemeyenler gibi bir konuma çekmek, Müslümanlar arasına sokulacak bir ayrılık olacaktır.
Konumuzla ilgili ayet bulunmamaktadır. Hadis-i Şerifler ise şunlardır.
“Bıyığınızı kısaltınız, sakalınızı uzatınız.” (Buhari, Libas, 64)
“Bıyığınızı kırpınız, sakalınızı uzatınız. Mecusilere benzemeyiniz.” (Müslim, Taharet, 16)
“Müşriklere muhalefet ediniz, sakalınızı çoğaltınız, bıyıklarınızı kesiniz.” (Müslim, Taharet, 16)
“On şey fıtrat gereğidir. Bıyıkları kırpmak, sakal bırakmak, misvak kullanmak, burna su çekmek, tırnakları kesmek, parmak boğumlarını temizlemek, koltuk altı kıllarını gidermek, apış arasını temizlemek, istinca yapmak ve sünnet olmak.” (Müslim, Taharet 56, Ebu Davud Taharet 29)
Hadis-i Şerifler incelendiği zaman, sakal bırakmama veya kesmenin haram olduğuna dair kesin ve açık hüküm yoktur. Haram diyenler ise, lafzi yoruma gitmişler, Hz. Peygambere uyulması gerektiğine Kur’an-i Kerim’den delil getirmişler, sakalda Hz. Peygamber’in sünneti ise kesmenin haram olduğu sonucuna varmışlardır.
Oysaki; bu konuya haram hükmünü koymak kolay bir mesele değildir. Açık ve kati bir delile ihtiyaç vardır. Bir hadiste Sevgili Peygamberimiz “Yahudi ve Hristiyanlar saçlarının beyazlığını boyamazlar, siz onlara muhalefet ediniz” buyurmuşlardır. (Müslim, Libas, 80, Buhari, Ehadis’u-l Enbiya, 50) Bu hadisi şerife uyacaksak hepimiz saçlarımızın beyazlarını boyayacak mıyız acaba? Hadislerde geçen ”Muhalefet ediniz” sözü vücubiyeti değil, mendubiyeti ifade eder. Nasıl ki saçı boyama emri vacibi değil mendubiyeti ifade ederse, sakal bırakmak da vacibiyeti değil mendupluğu ifade eder. Bu durum da sakalın kesilmesi hususunda haramiyeti gerektirmemektedir.
Sonuç olarak, eşyada asıl olan “İbahat-ı asliyedir” Yani, helal ve serbest olmasıdır. Haram ise, çok gerekli ve önemli durumlarda konulmuştur. Konumuzu da haram-helal çerçevesine oturtmak yerine, halis olan bir niyet veya halis olmayan bir niyet çerçevesine oturtmak daha doğru olacaktır. Şekil üzerinde yapılan tartışmaların fayda yerine zarar vereceği aşikardır. Bu sebeple sakal bırakan kardeşimizi tebrik eder, bırakmayan veya bırakıp sonradan keseni ise kınamayız.
Ahmet ÜNAL
Vaiz