Soru: Annemin veya babamın vekaletini alarak onun yerine Hac yapabilir miyim?
Cevap: Ölüm, yaşlılık, devamlı hastalık, kadınların birlikte yolculuk yapacak mahremlerinin bulunmayışı gibi sebeplerle bizzat haccedemeyecek kimselere vekâleten yapılan hac, onlar adına yapılmış olur. Bu durumdaki kimselerden, üzerlerine hac farz olmuş olanların, bedel göndererek vekâleten hac yaptırmaları gerekir. Vekâleten yapılan hac ile bunların hac borçları eda edilmiş sayılır.
Hac’da vekaletin olabileceğine dair Efendimizden şöyle bir rivayet gelmiştir. Abdullah ibn Abbâs (R) şöyle demiştir: el-Fadl ibnu Abbâs, Rasûlullah'm redîfi (yânî hayvan üstünde Peygamber'in arka tarafına binmiş kimse) idi. Has'am kabilesinden genç bir kadın Rasûlullah'a geldi. Bu sırada Fadl kadına, kadın da Fadl'a bakmaya başladı. Peygamber de Fadl'ın yüzünü (eliyle kadından) başka tarafa çevirmeye koyuldu.
Kadın:
— Yâ Rasûlallah! Allah'ın kulları üzerinde hacc hususundaki farizası babama çok yaşlı ihtiyarlığında erişti. O deve üzerinde sabit duramaz hâldedir. Binâenaleyh kendisine (vekâleten) ben hacc edebilir miyim? diye sordu.
— "Evet, vekâleten hacc edebilirsin!" diye cevâb verdi. Bu suâl ve cevâb, Veda Haccı sırasında vâki' oldu. (Buhari, Hac, 1)
Hac için vekalet caiz ise de bu husun gerçekleşmesi için temel şartlar vardır. Bunlar;
-Adına haccedilecek kişi vefat etmiş veya yaşlılık, iyileşme ümidi olmayan hastalık, kadının birlikte yolculuk yapacağı mahreminin bulunmaması gibi sebeplerle, bizzat haccetmekten devamlı olarak âciz olmalıdır.
-Adına haccedilecek kişiye hac, önceden farz olmuş olmalıdır.
-Vekil olarak gönderilecek kişi müslüman, akıllı, ergenlik çağına ulaşmış veya mümeyyiz olmalıdır.
-Vekil, ihrama girerken sadece gönderen adına niyet etmelidir. Vekil kendisi için de niyet eder veya birkaç kişiden vekâlet alıp her biri için niyet ederse, kendi adına haccetmiş olur, aldığı paraları iade etmesi gerekir.
-Vekil için ücret şart koşulmamalıdır. Çünkü hac ibadettir. Yani bir kişi bana şu kadar ücret verirsen senin yerine hac ederim dememelidir.
-Bedel gönderilen kişinin hac masrafı, gönderen tarafından karşılanmalıdır.
-Vekil, haccı bizzat kendisi yapmalıdır.
-Vekil, gönderenin isteğine uymalı, onun istediği haccı yapmalıdır.
-Vekil, gönderen adına yapılacak menâsiki tamamlamadıkça kendisi için umre yapmamalıdır.
Yukarıda saymış olduğumuz genel şartlar ışığında sorunuzu şöyle cevaplarız. Eğer Hacca vekil olarak gidecekseniz sadece vekil gittiğiniz kişi adına hac yapabilirsiniz. Kendi adınıza sadece vekil için gerekli menasikleri tamamladıktan sonra umre yapabilirsiniz. Ama haccı kendi adınıza eda etmiş olamazsınız. Ayrıca birden fazla kişi için ayrı ayrı hac için vekalet almanız veya kendi adınıza gitmiş olduğunuz bir hacda birkaç kişi için birden fazla niyet ederek hac yapmanız caiz değildir.
Hac mali ve bedeni bir ibadettir. Yani bir kişinin madden ve bedenen gerekli yükümlülüklerinin bulunması gerekir. Bu sebeple mali yükümlülükleri yerinde olan bir kişi kendi malıyla hac yapmalı veya yapamıyorsa vekaleten yaptırmalıdır.
Ahmet ÜNAL
Vaiz