Soru: Gelin olan kız 15 günden az bir zaman için baba memleketine gitse seferilik hükmüne girer mi?15 günden az kalsa bile damat seferi olur mu hanımının memleketinde?... yurt dışında yaşayan gurbetçilerimiz burada yeri yurdu olduğu müddetçe 15 günden az bir süreyle memleketine gelse seferi olur mu?doğduğu yerden tamamen ayrılan bir kişi anne babasını ziyarete döndüğü zaman seferi olur mu?
Cevap: Yolcular için bir takım kolaylıklar, ruhsatlar getirilmiştir. Ramazanda yolculukta bulunan için orucu geri bırakmak mübahtır. Yolcunun mesh süresi üç gün üç gecedir. Yolcu dört rekatlı farz namazlarını ikişer rekat olarak kılar. Buna "kasrı salat" denir.
Hz. Peygamber'in umre, hac veya savaş için yaptığı yolculuklarında namazları kısaltarak kıldığı ile ilgili haberler tevatür derecesindedir. Abdullah ibn Ömer (r.a) şöyle demiştir: "Hz. Peygamber (s.a.s)'e yolda arkadaşlık ettim. O, yolculuklarında iki rekattan fazla kılmazdı. Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman da böyle yaparlardı" (Ibn Mâce, Ikâme, 75). Hz. Ömer'in şöyle dediği rivayet edilmiştir: "Yolcunun namazı, Nebinizin lisanı üzere kısaltılmaksızın tam iki rekattır" (Buhârî, Taksîr, 11; Küsûf, 4; Ibn Mâce, Ikâme, 73, 124).
Hanefîlere göre, yolcunun namazları kısaltarak kılması vacib ve aynı zamanda azimettir. Yolcunun bilerek iki rekattan fazla kılması mekruhtur. Hangi yerlerde seferi olacağımızı daha iyi bilmemizin yolu vatan çeşitlerini bilmekten geçmektedir ki; vatan üç çeşittir.
Vatanın Çeşitleri:
1- Vatan-ı aslî: buna 'ehli' de denilir. Kişinin kendi ailesiyle yaşamakta olduğu yerdir. Ancak kendi misliyle iptal olur. Şöyle ki; Bir kimse içinde bulunduğu memleketinden ayrılıp, ailesiyle birlikde yerleşmek maksadıyla başka bir beldeye intikal ederse, eski vatan-ı aslîsi iptal olur ve taşındığı yer onun vatan-ı aslîsi olur. Bilindiği gibi Hz. Peygamber (sas) Medine'ye intikalinden sonra Mekke'ye gittiğinde onlara imamlık yaparken; “Namazınızı tamamlayın, biz seferi bir kavmiz.” buyurarak; kendisini Mekke'de seferi olarak tarif etmişti.
2- Vatan-ı ikamet: Bu, yolcunun vardığı ve içinde onbeş gün kalmaya niyyet ettiği vatandır. Bu vatan-ı aslî ile iptal olur. Çünkü vatan-ı aslî, vatan-ı ikametin üstündedir. Kendi misli ile de iptal olur. Çünkü yolcu oraya intikal etmiştir. Sefere çıkmakla da iptal olur; çünkü sefer ikamete zıt bir harekettir.
3- Vatan-ı süknâ: Bu kişinin onbeş günden az kaldığı bir konaktır. Hem vatan-ı aslî ile, hem de vatan-ı ikametle iptal olur. Çünkü o ikisi bunun üstündedirler. Kendi misli ile de iptal olur. Çünkü yolcu orayı bırakıp diğer yere geçmiştir. Bu; vatanın zayıflığını, burada oruç tutmanın ve namazı tam kılmanın farz olmayışını açıkça beyan etmektedir. Doğrusunu Allah (cc) bilir
Sonuç İtibariyle kişinin namazını kısaltması ana-babasını ziyaret etmesiyle alakalı olan bir husus değildir. Önemli olan kişinin ailesiyle beraber nerede yaşadığıdır. Vatandan kast olunan mana ise vatan-i aslidir. Yani kişinin ailesiyle birlikte yaşamak maksadıyla kaldığı yerdir. Bu sebeple ister gelin olsun ister damat olsun, isterse ana-babanın kendi evladı olsun, insanlar kendi bulunduğu yaşam alanından (ailesiyle beraber yaşadığı yerden) 90 km uzaklıktaki bir yere 15 günden az olmak şartıyla yolculuk ederse seferi sayılır ve namazlarını kısaltarak kılması Hanefi mezhebine göre vaciptir.
Yukarıda da izah ettiğimiz üzere Sevgili Peygamberimiz Mekke’de doğduğu halde Medine’ye yerleştikten sonra Mekke’ye geldiğinde kendisini seferi saymış ve namazlarını kısaltarak kılmıştır. Doğup büyüdüğümüz yer olsa dahi eğer oradan çıkmış ve başka yere yerleşmişsek doğduğumuz memleketimizi ziyaret amaçlı 15 günden az kalmak maksadıyla gelecek olursak seferi sayılırız ve namazlarımızı kısaltarak kılarız.
Kişinin birden fazla yerde yerleşim alanı olursa yani ailesiyle birlikte yaşamaya karar kıldığı iki ayrı yeri olursa iki ayrı yere geldiği zamanlarda seferi olmaz. Sadece yollarda seferidir. Sorunuza cevap olacak bir örnek vereyim. Yurtdışında yerleşen orda ikamet eden şahıs birde memleketinde ailesiyle kalabilecek kendisine ait bir evi varsa o zaman iki yerde de seferi hükmüne tabi değildir. Sadece yollarda namazını ikişer kılar. Evlerine geldiği zaman seferilikten çıkar. Yurtdışından 15 günden az kalmak şartıyla gelenler, kendi evleri yani kendilerine ait kalacak yerleri yoksa, (kalacağı ev ister babasının, ister kardeşinin ister oğlunun veya kızının, ister kayın babasının olsun fark etmez) namazlarını seferi olarak yani kısaltarak kılarlar.
Ahmet ÜNAL
Vaiz